Η ζωή θέλει ταλέντο

"Ταλέντο είναι η ικανότητα να παίρνεις δυο παλιά και συνηθισμένα πράγματα που τα ξέρει όλος ο κόσμος και να τα συνδυάζεις μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται κάτι καινούριο (επινοητικότητα)." Amos Oz, συγγραφέας.

"...υπάρχουν δυο λογιών ταλέντα. Το ένα είναι το ταλέντο της κατασκευής... δηλαδή η ικανότητα να κατασκευάζεις διάφορα πράγματα... Για να τα ζωντανέψεις (τα πράγματα αυτά), πρέπει να τα ακουμπήσεις με το δάχτυλο και να πάρουν φωτιά, να πάρουν ζωή. Αυτό είναι το δεύτερο ταλέντο, το οποίο είναι και το σπάνιο..." Δημήτρης Μυταράς, ζωγράφος.

"Η ουσία του ταλέντου βρίσκεται στο ότι ανοίγει μια πόρτα στη συγκίνηση και στη φαντασία των άλλων, στο να ανταποκρίνεται δηλαδή σε ένα συλλογικό όραμα..." Θόδωρος Αγγελόπουλος, σκηνοθέτης.

"Υπάρχουν δυο απειλές για το ταλέντο. Η μια απειλή είναι η ανάγκη της επιβίωσης, ο βιοπορισμός... Η άλλη απειλή είναι ακόμη πιο επικίνδυνη και λέγεται αναβλητικότητα, το να λες 'άσε, θα το κάνω αύριο, τώρα είμαι πνιγμένος'. Στην πραγματικότητα μόνο όταν είσαι πνιγμένος μπορείς να κάνεις κάτι." Τίτος Πατρίκιος, ποιητής

"Ένας άνθρωπος μπορεί να μην εκδηλώσει το ταλέντο του επειδή νομίζει ότι πρέπει να κάνει οικογένεια, να φροντίσει τους ηλικιωμένους γονείς του, να βάλει σε τάξη τη ζωή του, να μείνει στο χωριό και να μην ταξιδεύει ποτέ... Η άνεση είναι ο προθάλαμος του πνευματικού και του δημιουργικού θανάτου." Mike Leigh, σκηνοθέτης

"Με απασχολεί πολύ ότι λειτουργώ καλύτερα καλλιτεχνικά σε περιόδους απόστασης από τη ζωή, που δεν ζω σε μια σχέση ή δεν ζω τόσο με τους άλλους κι αναρωτιέμαι αν αυτό το πράγμα θα συνεχιστεί για όλη μου τη ζωή - είμαι ήδη 35 χρονών και σκέφτομαι κατά πόσο η απόσταση θα είναι πάντα αυτή που θα μου φέρνει καλλιτεχνικά δώρα κι αν η προσωπική ευτυχία, το δόσιμο και η έντονη προσωπική ζωή θα μου στερούν και την καλλιτεχνική ισορροπία μου." Φοίβος Δεληβοριάς, τραγουδοποιός.

"Να εύχεσαι το ταλέντο σου να είναι μεγαλύτερο από τη φιλοδοξία σου. Διότι άν έχεις φιλοδοξία να γίνεις μεγάλος ζωγράφος, μουσικός ή οτιδήποτε άλλο αλλά δεν επαρκείς, τότε θα βασανίζεις τους γύρω σου. Θα είσαι αυτός που παραπονιέται ότι δεν τον προσέχουν, θα βάζεις τους πάντες να σε προβάλλουν, θα είσαι πάντα δυσαρεστημένος ότι δεν σε αναγνωρίζουν και σε κυνηγάνε επειδή σε ζηλεύουν." Δημήτρης Μυταράς, ζωγράφος.

Επιλέγοντας

Η σύντροφός μου μου είπε μια μέρα την παρακάτω ιστορία σχετικά με το "μαρτύριο" της επιλογής: Είσαι μόνος στην έρημο, βρίσκεις δύο μωρά, δίδυμα, παρατημένα, που κλαίνε γοερά γιατί πεινάνε και διψάνε. Κοιτάς τα εφόδιά σου, είναι ξεκάθαρο ότι φτάνουν μόνο για σένα και για ένα, το πολύ, από τα δίδυμα. Είναι το ίδιο ξεκάθαρο ότι αν πεθάνεις εσύ από ασιτεία, κανένα παιδί δε θα μπορέσει να επιβιώσει μόνο του. Έχεις τη δύναμη να επιλέξεις;

Πως επιλέγει κανείς, πως παίρνει δύσκολες αποφάσεις; Ο Μπέρτραντ Ράσελ, κατά την τελετή βράβευσής του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το έτος 1950, είπε ότι «Κινητήρια δύναμη κάθε ανθρώπινης πράξης είναι η επιθυμία (κανείς δεν δεσμεύεται από το καθήκον παρά μόνο αν το επιθυμεί). Τα ισχρότερα κίνητρα είναι αυτά που δεν ικανοποιούνται ποτέ πλήρως: η απληστία, η ανταγωνιστικότητα, η ματαιοδοξία (αυτό το «κοίτα με», που μπορεί να πάρει αμέτρητες μορφές, από καραγκιοζιλίκια ως το κυνήγι της μεταθανάτιας δόξας) και το πάθος για εξουσία (που επισκιάζει όλα τα άλλα κίνητρα και οδηγεί σε πράξεις ωφέλιμες ή ολέθριες ανάλογα με τις προσωπικές ικανότητες του καθενός και το κοινωνικό σύστημα)».

Τι επιθυμώ λοιπόν και γιατί; Θέλω να ξεκολλήσω, θέλω να εξελιχθώ, θέλω να πάω για εκεί που θα νιώθω περισσότερο ελεύθερος, δημιουργικός, χαρούμενος και γεμάτος νόημα. Αν υπάρχει λοιπόν αυτό που περιγράφω, δεν ξέρω ποιος είναι ο δρόμος μου για να το φτάσω. Να βρω μια άλλη δουλειά στο αντικείμενο που ήδη δουλεύω; Να κάνω υπομονή μέχρι να βρω την κατάλληλη ευκαιρία να εξελιχθώ σε επιχειρηματίας; Να χέσω το αντικείμενο εργασίας μου και να δώσω κατατακτήριες για το μαθηματικό και να δουλεύω από εδώ και από εκεί μέχρι να πάρω πτυχίο και να διοριστώ καθηγητής σε σχολείο; Να κάνω διδακτορικό; Να γίνω καλλιτέχνης; 

Η δουλειά που κάνω (φορολογιστικές και οικονομοτεχνικές υπηρεσίες) δεν είναι στο αντικείμενο που έχω σπουδάσει (στατιστική), αισθάνομαι ότι την κάνω χωρίς να έχω επαρκείς βάσεις και μου φαίνεται βαρετή και γεμάτη ρουτίνα και μιζέρια. Τα θετικά της είναι ότι μαθαίνω νέα πράγματα, νέα γλώσσα (αυτή των επιχειρήσεων), νέους ανθρώπους, έχει σχετικά καλό ωράριο και μου παρέχει και έναν αξιοπρεπή μισθό. Η ουσία είναι ότι δεν την χαίρομαι και ξέρω ότι αυτό με βαραίνει και με δυσκολεύει στο να ευχαριστιέμαι τη ζωή μου. Φοβάμαι μάλιστα ότι οι σπουδές που έχω κάνει δεν με βοηθούν στο να κάνω επάγγελμα κάτι που να είναι πιο κοντά στην ύπαρξή μου. Ο φίλος μου ο Γιάννης – που ακούει στωικά τους προβληματισμούς μου – μου λέει «Νίκο, έχεις μεγάλες προσδοκίες από τη δουλειά σου».

Διαβάζω αυτά που γράφω παραπάνω και μου φαίνεται ότι προσεγγίζω το θέμα μου κυρίως με το μυαλό, με τη λογική (που με θέλει περιορισμένο για να με κρατά ασφαλή). "Λογική μου που μπάζεις νερά", λέει όμορφα ένα στιχάκι του Σωκράτη Μάλαμα. Η λογική από μόνη της δε φτάνει για να καταλάβει κάνεις τα σημαντικά, πόσο μάλλον για να κάνει επιλογές και να προχωρήσει. Τι άλλα μέσα διαθέτω; Το σώμα μου, την ψυχή μου ας πούμε. Που είναι η φωνή τους, δεν την ακούω. "Θα γίνεις δικιά μου", λέει ένα άλλο στιχάκι του Γιάννη Θεοδωράκη, από τον δίσκο του Μίκη "Λιποτάκτες" (λέγεται ότι ο Γιάννης έγραφε τα ποιήματά του σε μια κόλλα χαρτί που πετούσε στη συνέχεια από το παράθυρο τσαλακωμένη – έχοντας έτσι "λιποτακτήσει" από την φωνή του – και την μάζευε στα κρυφά ο Μίκης). Θα γίνεις;

Κλείνοντας, θέλω να μεταφέρω με δικά μου λόγια απόσπασμα από ένα βιβλίο του Stephen Covey με τίτλο “οι 7 συνήθειες των αποτελεσματικών ανθρώπων”. Με εμπνέει η ικανότητα που έχουμε να ανυψώνουμε με συνειδητή προσπάθεια τη ζωή μας, στηριζόμενοι στις δυνάμεις μας. Στις δυνάμεις μας που εκφράζονται με την φαντασία μας (η ικανότητα να δημιουργούμε με το νου μας, υπερβαίνοντας τη σημερινή μας πραγματικότητα), με την αυτογνωσία και την αυτεπίγνωση (η ικανότητα να σκεπτόμαστε - και συνεπώς να ελέγχουμε - τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας), με την ατομική και την κοινωνική μας συνείδηση (η βαθιά εσωτερική επίγνωση του σωστού και του λάθους), και με την ελεύθερη βούλησή μας να επιλέγουμε και να ενεργούμε ανεξάρτητα από κάθε επιρροή, θετική ή αρνητική...

Το παιχνίδι

Είναι θεμελιώδες να έχει κανείς επίγνωση του θανάτου ("μόνο τις στάχτες μας να αφήσουμε για τον Θάνατο" συμβουλεύει ο δημοφιλής Ίρβινγκ Γιάλομ), να ψάχνεται και να στοχεύει ("έρωτας και διαρκής αναθεώρηση" ήταν το μότο του Μάνου Χατζιδάκι), να αναλαμβάνει την ευθύνη της ζωής του, να ρισκάρει. Να παίζει με τους φόβους του, με τους δαίμονές του, με τις αβεβαιότητές του. Με το Διάβολο (παρεμπιπτόντως, τα "Παιχνίδια με τον διάβολο" είναι ο αγαπημένος μου από τους δίσκους του Νικου Πορτοκάλογλου).

Είναι θεμελιώδες, αλλά προσωπικά πότε - πότε δυσκολεύομαι. Τη βρίσκω με το ρίσκο, αρκεί να ξέρω ότι θα νικήσω. Δεν θέλω να χάνω, δε μου αρέσει η αρνητική κριτική, δε μου αρέσει να χρεώνομαι αποτυχίες. Αδυναμία μου. Αδυναμία της γενιάς μου, λένε οι παλιοί (που φρόντισαν να μας φορτώσουν νωρίς - νωρίς με τα άγρια και απραγματοποίητα όνειρά τους και να μας κατακρίνουν κάθε φορά που αποκλίναμε από τις προσδοκίες τους). Να δούμε εμείς (1980+ ) τι "σοφίες" θα λέμε στους επόμενους...